Dede Kargın ocağı

Dede Kargın ocağı
Dede Kargın veya “Garkın”ın Ali soyundan mı geldiği, yoksa bir Türkmen beyi miolduğu tam olarak bilinmiyor. Onun bugüne dek bir soyağacına da rastlanmamıştır. Ondan en geniş bahseden Baba İlyas’ın torunu Elvan Çelebi’dir.

Elvan Çelebi, “Menekıbul Kutsiyye” adlı eserinde Dede garkın’ı, Baba İlyas’ın baş halifesi olarak adlandırır. Dede Garkın’ın Pir İlyas’a bu denli yakın oluşu, akrabalık bağından ötürü mü? Aynı dönemde aynı okulda okumuş olmaları mı? pek bilinmiyor.

Moğol işgalinden sonra Dede Garkın ile Baba İlyas, Horasan’da birlikte ayrılarak Van Gölü’nün doğusunda kalan Hoy kenti civarlarına geldiler. Elvan Çelebi’nin anlatımına bakılırsa Dede Garkın, dört yakın halifesi Pir İlyas ile birlikte Anadolu’ya gönderir. Bu halifeler; Haci Mihman, Şeyh Osman, Hacı Bığdan ve Ayna Dola (Aynuddevle) dir.

Bu anlatımdan anlaşılıyor ki Dede garkın, Horasan’dan ayrıldıktan sonra, bir süre Azerbeycan’da kalıyor. Daha sonra o da Anadolu’ya geçiyor. Anadolu Selçuklu Sultanı I. Alaaddin Keykubat, onun gücünün ve etkinliğinin farkına varıp, yaklaşan Moğol tehlikesine karşı, onu Elbistan’a yerleştiriyor. Ona 17 köyü “ikta” olarak veriyor.

Elvan Çelebi’nin aktardıklarına göre Pir İlyas, Dede Garkın’ın kendisine verdiği dört halifeden Aynuddevle’yi Tokat’a yerleştiriyor. Bu Dede, Büyük isyan (Baba İshak İsyanı) da Kırşehir Malatya Ovas’da Seçuklular tarafından ele geçirilmiş ve Gıyasettin Keyhüsrev’in emriyle, Seyyid Nesimi gibi derisi yüzülerek öldürülmüş.

Dede Garkın’ın diğer halifesi Şeyh Osman, gizlenerek kurtulmuş. 1246 da Gıyasettin Keyhüsrev öldükten sonra açığa çıkarak, Kırşehir’e yerleşip, orada yaşamış. Daha sonra Muhlis Paşa (Baba İlyas’ın sağ kalan oğlu) 1277 yılından sonra onu yanına alıp, oğlu Aşık Paşa’nın Hocası yapmış.

Pir İlyas, Dede Garkın’nın üçüncü halifesi Mihman baba’yı ise kendi yanında İlyas Köy’de alı koymuş. Ancak, Selçuklu komutanı Armağan Şah, Baba İlyas’ı ve oğullarını Amasya’da astığı zaman, ona ne olduğundan bahsetmiyor. Muhtemelen o da baba İlyas’ın saflarında savaşarak ölmüştür.

Elvan çelebi, Dede Garkın’ın dördüncü halifesi Hacı Boğdan’a ne olduğu hakkında bir bilgi vermiyor.

Velayetname, Hacı Bektaş Veli’nin, Bozok’a gelmeden önce, Elbistan’da bulunduğunu yazmaktadır. Hatta orada Çoban İbrahim adında bir müridine (talibine), geyik derisinden yapılmış bir “börk” verdiğini ve daha sonra Şah İbrahim’in torunları ile Dede Garkın’ın torunları bu Geyik derisinden yapılmış “börk” yüzünden kavga ettiklerini anlatır.

Ali Turabi Dedebaba ise şunları aktarır: “horasan diyarından Yesevi kolunun en kudretli Sultanı idi. Hünkar’ın eli, ayağı, gözü, kulağı idi. Geyiklerin peşi sıra koşardı. Geyik postu giyer, başına vurur öyle gezerdi. Suluca Karahöyük yakınlarında “Kargın deresi” denen yerde otururdu. Hünkar, onu irşat için uzak diyarlara salmıştı. Evlatları, Çorum, Sivas, Malatya, Maraş illerinde yaşarlar.” Bunlara rağmen Dede Garkın’ın günümüzde bir türbesi bilinmiyor.

Prof. Faruk Sümer; “Dede Garkın’ın 16. yüzyılda Göksun’da bir zaviyesi vardı. Ancak bu zaviyede mezarı yoktur” denmektedir.

Birecik ve Mardin yöresinde Dede Kargın adlı Köyler var ancak buralarda da her hangi bir türbeye raslanılmamıştır. Keza Konya’ya bağlı Çumra’da Dede Kırı adlı bir köy var, orada da mezar yok. Mucur’un Dede Garkın köyünde de türbesi veya ocağı yoktur.

Ankara-Çubuk ilçesinin Kargın Köyü’nde oturanlar, bu soydan geldiklerini, Dede olduklarını, Ocakzade olduklarını söylemekteler. Ancak ellerinde herhangi bir soyağacı bulunmamaktadır.

Bir iddiaya göre: Dede Kargın Ocağı’nın merkezi Malatya’dır. Bu ocak mensubu Gürgür Dede (Şah Yunus) Kerbela’ya gidip, bir secere elde etmek istemiş. (Nejat Birdoğan, Anadolu ve Balkanlar’da Alevi Yerleşimi s.146)

Hacı Bektaş Veli araştırma dergisi 27. sayıda yayınlanan Dede Kargın Ocağı mensuplarından Ahmet Rıza Kargın tarafından hazırlanan son temsilcilerine ait soyağacı şöyledir:

Sarı Veli Dede

         ↓     

   İbrahim

          ↓     

     Mustafa

                                     ↓

           ↓                                                     ↓

 Baş Ağa                                              .........................

           ↓                                                     ↓ 

Abbas Yılmaz                                    ↓                    ↓

           ↓                                    Hüseyin         Hacı Ahmet

 ↓              ↓                                ↓

İbrahim          Abbidin                                 Yusuf Kargın             

  ↓                ↓                                                ↓             

Murat                 Ali                                            Ahmet Rıza Kargın

                                                                                      ↓

  Numan                 Yusuf         Ali Rıza        Hasan       Hüseyin

      ↓                                      --

↓          ↓             ↓             ↓        ↓            ↓ 

Ali          Veli          Volkan       Selçuk        Mustafa    Hakan
=Seyyid Hakkı=
Kaynak: Veli Saltık-Alevi ocakları