Tencililer (Ali Seydi) Ocağı

Tencililer (Ali Seydi) Ocağı
Dimetoka Kızılçal ve Kütüklü köylerinden İstanbul’a göç edip, Firuzköy’de oturun, Kızıldeli Ocağı mensubu Lütfü Aykurt: “Malatya’daki Kızıl deliler, 1501 yılında sonra Hacı Bektaş Veli Postu’nda oturan Balım Sultan’dan icazet alarak ocak kurmuşlar” demektedir. (Murat Küçük-Kızıl Deli Sultan Talipleri-Cem dergisi, sayı 77).

Malatya’nın Fethiye Köyü’ne bağlı Tenci Mezrası’nda ki Ocakzade  Ali Dede ise bunun tersini söylemektedir: “seyyid Ali Sultan, Ali Seydi Sultan ve Hacım Sultan kardeştirler. Erdebil’den Irak’a, oradan Lübnan üzerinden deniz yolu ile Rumeline giderler. Bir zaman sonra Yıldırım Han onları Elazığ-Malatya bölgesine gönderdi. Gelip Tenci’de ikamet ettiler. Kızıl Deli sultan, 1300’lü yıllarda Tenci’de vefat etti. Rumeli’nde Ocakzade Kızıl Deli evlatları yoktur” demektedir.

Her iki iddia da yanlıştır. Hacı bektaş Veli’nin dedesi Seyyid Musa, Horasan Nişabur Dergahı Pir’dir. Seyyid Musa’nın üç oğlu var. Büyük oğlu Seyyid Ali’dir. Seyyid Ali, Seyyid Musa’dan sonra Nişabur Dergahı Postuna oturmuştur. Ondan sonra onun oğlu Pir İlyas (Baba İlyas) Nişabur Piri oldu. O da 1219 yılında Moğol işgalinden sonra Nişabur’dan ayrılarak önce İran Azarbeycanı’ndaki Hoy kentine geldi. Daha sonra (1231) Amasya İlyas Köy’e gelip, dergahını orda kurdu.

Seyyid Musa’nın ikinci oğlu, Hacı Bektaş Veli’nin babası Seyyid İbrahim Sani’dir seyyid Musa’nın üçüncü oğlu ise Seyyid Haydar Gazi’dir.

Haydar Gazi, Moğol işgali öncesi gelip Hoy kentine yerleşmişti. Onun büyük oğlu Abdal Musa’nın babası Seyyid Hasan Gazi’dir. İkinci oğlu ise, Seyyid Hüseyin Gazi’dir. Hüseyin Gazi’nin de iki oğlu oldu. Biri Hacım Sultan, diğeri Ali Seydi Sulatan’dır.

Seyyid Haydar Gazi, Hoy’da vefat etti. Onun oğulları Hasan Gazi ile Hüseyin Gazi, 1231 yılından sonra Hoy’dan Malatya’ya gelerek, Tenci ve İriağaç köylerine yerleştiler.bu kardeşler, 1239 – 1240 yıllarında Büyük Türkmen İsyanı’na (Baba İshak İsyanı) katıldılar. Bu kardeşlerin akibetleri tam olarak bilinmiyor. İsyanda şehit düşmedilerse bile, isyan sonrası diğer Seyyidler gibi bunlar da arazi oldular. Ancak 1246 yılında Gıyasettin Keyhüsrev’in ölümü ve Selçuklu ülkesinin üçe bölünmesinden sonra açığa çıkmış olabilirler. Tam da bu Tarihlerden sonra Seyyid Hasan Gazi’nin oğlu Abdal Musa ile Seyyid Hüseyin Gazi’nin oğlu Hacım Sultan’ı, Karacahöyük’te (Hacıbektaş) Hacı Bektaş Veli’nin yanında görüyoruz. Bu tarihlerde onların Babaları’nın hayatta olup olmadığını bilmiyoruz.

Tenci’li Ali Dede’nin: “Seyyid Ali Sultan (Kızıl Deli) 1300’lü yıllarda Tenci’de vefat etti” diye bahsettiği zat, Kızıl Deli değil, onun dedesi Ali Seydi Sultan’dır. Tenci’deki türbe de ona aittir.

Ali Seydi Sultan’ın oğullarından birinin adı da Hüseyin’dir. Yani babası Hüseyin Gazi’nin adını oğluna verdi. Bu Hüseyin, 2.Hüseyin Gazi’dir. İşte bunun içindir ki Doç. Bedri Noyan: “Seyyid Ali Sultan, Horasan Erenlerinden Hüseyin Ata oğludur. Ahmet Hamdi Zeza Paşa’nin Mısır’da Arapça olarak basılmış kitabında “Hızır Lale, Seyyid Ali Sultan” olarak yazılmış olup, resmin altında Seyyid Hüseyin Ata oğlu Seyyid Ali Sultan diye yazmaktadır. Hızır Lala diye lakaplanmıştır. Doğumu ve ölümü Milladi 1310 – 1402 dir” diyor.

Ancak Bedi Noyan’ın yanıldığı nokta; O Hüseyin Ata oğlu değil, Hüseyin Gazi oğludur. Çünkü “Ata”lar, imam Hüseyin soyundan gelmediği için “Seyyid” olarak anılmazlar. Seyyid Ali Sultan (Kızıl Deli) “Seyyid” diye anıldığına göre O, Seyyid Hüseyin Gazi oğludur. Bu Hüseyin Gazi de 2.Hüseyin Gazi’dir. Malatya Tenci ve İriağaç köylerinde bir çok söylenceler anlatılmaktadır.

Örneğin Tenci’de oturan M. Şenkaya: “Kızıl Deli Tenci’ye gelmeden önce, Hacı Bektaş’a gitmiş. Orada keramet gösterince, nasip verilip Rumeli’ne gönderilmiş. Saru Saltuk ile birlikte onları irşat etmişler. Elinde bulunan secereye göre Tenci’li Dedeler, Kızıl Deli oğlu Hasan Ata’dan gelmektedirler” diyor.

M. Şenkaya’ya göre, kendi dedeleri Malatya’nın Karaca Köyü’nden İ. Temiz, Ali Yusuf ve Arguvan Miniyek Köyü’nden Memo Temiz Dedeler’dir. Bunlar Mürşit kapılarımızdır. Z.Aydoğan ise: “Kızıl Deli ile Ali Seydi kardeştirler. Kızıl Deli Tenci’de evlenmiş, burada şehit düşmüş” denmektedir.

Yine bu yörede anlatılan söylemceye göre: “Seyyid Ali Sultan ile Şah İbrahim Veli Musahiptirler. Bu iki Musahip, Salıcak Köyü’nden Mezirme Köyü’ne gitmektelermiş. Bir taşa sırtını dayayıp dinlenirken, Çoban Mustafa yanlarına gelmiş. Acıktıkları için Çobandan karakoyunun sütünü istemişler. Çoban, karakoyunun kısır olduğunu söyleyince, onlar üstelemişler: “Sen git sağ, ondan süt gelir” demişler. Çoban istemeye istemeye karakoyuna yanaşıp sağınca, gerçekten süt geldiğini şaşarak görmüş. Sütü içip doymuşlar. Ona adlarını söyleyip ayrılmışlar. “Dara düştüğün zaman bizi çağır” diye bir uyarıda bulunmuşlar.

Bir zaman sonra Çoban Mustafa’nın nişanlısı hastalanıp ölmüş. Mustafa dayanmayıp ağlarken, süt verdiği zatlar aklına gelmiş. “Yetiş ya Ali Seydi! Yatiş ya İbrahim Veli! demiş. İkisi de aynı anda gelmişler. Dualar edip, Çoban Mustafa’nın nişanlısını iyileştirmişler.”

Kanuni Sultan dönemi Tahrir Defteri’nde “Yirağaç Köyü” olarak kayıtlı olduğu ve burada yaşayanların “silsile takip eden dervişler olduğu ve vergiden muaf olduğu” kayıtlı imiş.

Miladi 1907 tarihli Mamuretül-Aziz Salnamesi’nde İriağaç Köyü’nde “Ali Seydi” ismi ile bilinen bir türbe olduğu, uzaklardan buraya akıl hastaları ile  çocuğu olmayan kadınların ziyarete geldiği kaydı yer alır.

Tenciler’in aktardıklarına göre: Fethiye’deki Ahmet Çelebiler kabilesi, Yıldırım Beyazıt döneminden sonra, İriağaç’tan Fethiye’ye göç etmişler.

Yine söylencelere göre Fethiye, İriağaç, Tahtalı, Salıklı ve Çavuş köylerinde yaşayanlar, Ali Seydi evlatlarıdır.

Bütün bu söylencelerden  şunu çıkarıyoruz ki; Tenci Ocağı mensupları, doğrudan Kızıl Deli evlatları değil, onun kardeşleri ve amcazadelerinin soyundan gelmektedirler. (Kaynak: Murat Küçük, ege).

Onların Ali Seydi’ye kadar olan soyağaçları şöyledir:
1-Hz.Ali
2-İmam Hüseyin
3-İmam Zeynel Abbidin
4-İmam Muhammed Bakır
5-İmam cafer-i sadık
6-İmam Musa-i Kazım
7-İmam Ali-ül Rıza
8-İmam Muhammed Taki
9-Seyyid Musa Araç
10-Seyyid Muhammed (874 yılında Nişabur Dergahı Piridir.)
11-Seyyid Yahya
12-Seyyid Cafer
13-Seyyid Hüseyin
14-Seyyid Ubeydullah
15-Seyyid Muhammed
16-Seyyid İbrahim
17-Seyyid Hasan
18-Seyyid Muhammed Sani
19-Seyyid Mehdi
20-Seyyid İshak
21-Seyyid Musa

           ↓
22-Seyyid Ali           
23-Seyyid İlyas
24-Seyyid Muhlis

           ↓
22-Seyyid İbrahim Sani
23-Hacı Bektaş Veli
24-Seyyid Hızır Lale (Habip Emirci)

           ↓
22-Seyyid Haydar Gazi

           ↓ 
23-Seyyid Hasan Gazi
24-Seyyid Abdal Musa

           ↓     
23-Hüseyin Gazi (1210 ?)

           ↓
24-Hacım Sultan

           ↓
24-Ali Seydi Sultan (1240 ?)

           ↓
2.Hüseyin Gazi

           ↓
Seyyid Ali (Kızıl Deli).
=Seyyid Hakkı= 
Kaynak: Veli Saltık-Alevi ocakları