22 Temmuz ve Alevilik -1
22 TEMMUZ VE ALEVİLİK YAZI DİZİSİ - 1
Aleviler için zor seçim
Şimdiye kadar resmi belgelerde Alevilerin sayısının kaç olduğuna ilişkin açıklanmış bir bilgi yok. Bu konuda elinde belge olduğu iddia edilen Diyanet ise verilerini açıklamıyor. İddialara göre, 4.5 milyon ile 25 milyon arasında değişen Alevilerin çoğu artık kentlerde yaşıyor. Toplam sayı hakkındaki en ciddi araştırma ise 10 milyon civarında oldukları yönünde bitmiyor!..
Türkiye 2007 genel seçimlerine laik-anti-laik kamplaşmasının sahne aldığı gergin bir ortamda gidiyor. Siyasi partiler tarafından oy deposu olarak görülen Aleviler üzerine yapılan tartışmalar, hiçbir seçim döneminde olmadığı kadar alevli. En sağından en soluna kadar tüm siyasal partiler Alevi kitlesini cezbetmeye çalışıyor. İktidar yarışında ve barajı aşma mücadelesinde birkaç oyun bile altın değerinde olduğu ortamda, Alevilerin oylarını alan siyasi partiler, önemli bir avantaj elde edecek. Partiler Alevilere kanca atmaya çalışırken, Aleviler de Meclis'e mümkün olduğu kadar çok temsilci gönderme derdinde. Yok sayılmış, horlanmış ancak "rejim tehlikesi" ortaya çıkınca laik düzenin sigortası olarak hatırlanmış fakat destek verdikleri partilerin taleplerini karşılamadığı Alevilerin seçimlerde izleyeceği tavrın izini sürdük. Siyasi parti temsilcileriyle, Alevi örgütlerinin önde gelen isimleriyle, akademisyenlerle Aleviliği ve Alevilerin seçim döneminde tercihlerinin ne olacağını konuştuk. Alevilerin seçimi hakkında herşey bu dizide...
Sayı tartışması bitmiyor!
Kimileri onları laikliğin bekçisi, kimileri rejimin güvencesi, kimileri de demokrasinin sigortası olarak gördü. Kimileri seçimden seçime hatırladı, kimileri yok saydı. Birileri için çantada keklik, ötekileri için ise Meclis'in anahtarıydılar. Bazılarıyla ezelden düşman olageldiler, bazıları değerlerini yeni anladı. Aleviler, bir kez daha genel seçimler öncesi siyasi arenada kıymetli seçmenler haline geldi. Ancak bu seçim öncekilerden daha farklı geçeceğe benziyor. Herkesin aklındaki soru şu "Bu seçimlerde Aleviler klasik ezberi bozacak mı?"
Aleviler siyasi tercihlerini sandıkta ekseriyetle ve geleneksel olarak ortanın solu ve sosyal demokrat partilerden yana kullanıyor. Oysa bu seçimlerde Alevilerin tek adresi merkez sol olmayabilir. Alevi oyları, Cumhuriyet tarihinde ilk kez, 22 Temmuz günü siyasal yelpazenin çok farklı yerlerinde bulunan partilere dağılırsa kimse şaşırmamalı. Bu kez Alevi oylarının önceki seçimlere oranla çok daha fazla bölünme eğiliminde olduğu görülüyor.
25 MİLYON İDDİASI DOĞRU MU?
Bu bölünmenin arka planında Türkiye'nin yaşadığı sosyolojik değişimler ve gerçekler var. Alevilerin farklı ekonomik ve sosyal programları olan partiler arasında ayrışmasının nedeni şehirleşme ve modernleşme. Sünni nüfusa göre daha geç ama daha ivmeli bir şehirleşme süreci geçiren Aleviler, bugün büyük ölçüde köyden kente göçü tamamladı. Hıdır Abdal Ocağı'na mensup, dede kökenli araştırmacı Ali Yıldırım'ın, "Türkiye Alevi Atlası" araştırmasına göre, Alevi köylerinin yüzde 90'ında ilkokullar çocuk olmaması nedeniyle kapatılmış durumda.
Kentleşen, eğitim düzeyi yükselen Alevilerin hatırı sayılır bir kesimi son yıllarda orta sınıflaştı, kimi ciddi bir sermaye birikimine ulaştı. İstanbul'da büyük bir holdingin sahibi olan Aleviyle, Tokat'ta çiftçilikle uğraşan bir Alevi vatandaşın hükümetten talepleri farklılaştı. Bu farklılaşma ve kentleşme temsil problemi yaşayan Alevilere farklı partilerden Meclis'e seçilebilme şansı veriyor.
Artık geçmişte olduğu gibi belirli merkezlerde toplanmış ve blok olarak kullanılan Alevi oylarından bahsetmek mümkün değil. Kentin her yanına dağılan Aleviler, şehirdeki kimlikleri gibi siyasi tercihlerini de sorguluyor. Üstelik bu dağınıklık Alevilerin sayısının kaç olduğu ve gerçekte siyasi arenada sanıldığı kadar büyük bir güçleri olup olmadığı sorusunu da gündeme getiriyor. Diğer bir deyişle Türkiye'de kaç milyon Alevi var? Eğer iddia edildiği gibi 25 milyon Alevi yaşıyorsa, bunun 14 milyon 250 bini seçmen olurdu. ODTÜ Sosyoloji bölümünden Yrd. Doç. Dr. Mustafa Şen'e göre, Alevi seçmenlerin yüzde 70'i CHP'ye, geri kalanı da AKP'den MHP'ye kadar diğer sağ partilere oy verme eğiliminde. 2002 genel seçimlerinde yüzde 19.41 ile CHP toplam 6 milyon 114 bin 843 oy almıştı.
GERÇEK SAYIYI BİLEN YOK
Türkiye'de Alevilerin nüfusuyla ilgili tartışma büyük. Herkesin dilinde farklı rakamlar dönüyor. Aleviler üzerine çalışmalarıyla tanınan Fransız bilim adamı, Paris'teki Sosyal Bilimler Enstitüsü (EHESS) öğretim görevlisi Dr. Elise Mesicard'a göre, Alevilik, resmi istatistiklerde hiç yer almadı. 1960'lı yıllarda yapılan, köylerin envanteri çalışması ise asla yayınlanmadı. Bu nedenle Alevi nüfusu, hep spekülasyona açık bir sorun olarak ortada duruyor. Alevi Birlikleri Federasyonu (ABF) Genel Başkanı Selahattin Özel, 25-30 milyon Alevi olduğunu iddia ediyor. ABD Dini Özgürlükler Komisyonu Raporu'na (USCIRF) göre ise 7 ila 10 milyon arasında. Aslına bakılırsa sorun, Türkiye'de kaç Alevi var olduğu meselesi değil. Alevi ve Sünniler arasında yaşam pratikleri ve alışkanlıkları arasında çok büyük bir fark yokken politik tercihleri arasında ne kadar fark olabilir?
Mart 2007'de KONDA tarafından yayınlanan bir rapora göre, Türkiye'de 4 milyon 587 bin kişi kendini Alevi olarak tanımlıyor. Alevi çevrelerinde büyük infial uyandıran anketi yorumlayan ODTÜ'den Yrd. Doç. Dr. Mustafa Şen, bir anketin sonucunu aslında sorulan sorunun belirlediğini iddia ediyor: "Dikkat edilirse 4.5 milyon Aleviyim diyor. İnsanlar Aleviyim demekten korkuyor. Soru farklı formüle edilirse örneğin 'Sizce en önemli din adamı kim' gibi, farklı bir sonuç çıkabilir." Hacıbektaş dernekleri öncülüğünde yapılan araştırmaya göre ise Türkiye'de 25 milyon Alevi var.
MGK onaylı araştırma: 10 milyon Alevi var
Türkiye'de etnik ve dini grupların sayısı ve nüfusunu bilmek toplum, devlet ve istihbarat örgütlerinin bir numaralı ilgi kaynağı. Prof. Dr. Salim Cöhce ve Prof. Dr. Şaban Kuzgun Türkiye'nin dini coğrafyasını çıkarmak için yaptıkları çalışmada kendilerini ajanlar ağının içinde buldu. Bir ara kamuoyuna MGK'nın yaptırdığı araştırma olarak orta çıkan ve "10 milyon Alevi var" diyen araştırmanın hikâyesi polisiye romanı gibi. Salim Cöhce, çalışmanın hikâyesini şöyle anlatıyor:
"MGK bir ara bu çalışmaya karşı olduğunu belirtti birtakım yetkililerle. Önce üzerimizde baskı bile kuruldu. Bizim öğrencilerimizi Erzincan'da şurada burada tutukladılar. Rahmetli Vali Recep Yazıcıoğlu devreye girdi ve bizi destekledi. Sonra Prof. Dr. Şaban Kuzgun, Ankara'da MGK yetkilileriyle görüştü. Onları ikna etti. Nihayetinde üzerimizden bu baskı kalktı. Çalışmalarımız Şaban Kuzgun'un bir trafik kazasında şaibeli bir şekilde ölmesine kadar devam ettik."
Araştırma, Cöhce, Kuzgun ve öğrencileri tarafından finanse edilerek 1994-2000 yılları arasında yapıldı. Türkiye'de yaşayan farklı dinlere, mezheplere mensup insanların il, ilçe, köy veya mahalle bazında sayılarını tespit eden araştırmanın yüzde 88'i tamamlanabildi. Araştırma verilerine göre, Alevi nüfus 8 milyon 750 bin civarında. Projenin tamamlanmamış kısmı da hesaba katılırsa yaklaşık 10 milyon Alevi var.
Ali YILDIRIM / Araştırmacı:
3 büyük kentte yaşayan nüfusun yüzde 25'i Alevi Ali Yıldırım'a göre Türkiye'deki Alevi nüfusu 10 milyon. "Türkiye Alevi Atlası" projesini yürüten Yıldırım, çalışmasını büyük ölçüde tamamlamış durumda. 2000 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre, köy köy Alevi nüfusunu tespit eden Yıldırım, "Aleviler nüfuslarını abartıyor" iddiasında:
"Türkiye Alevi Atlası projesi, bazı yerler dışında tamamlandı. Bu projenin sonuçlarına göre, Alevilerin oranı 1/3'tür iddiası gerçekçi değil, anlamlı değil. Alevi nüfusun yoğun yaşadığı yerlere bakacak olursak, büyük ölçüde İstanbul, Ankara ve İzmir'de yoğunlaşıyor. Buralardaki nüfusun yüzde 25'i Alevi. Hatay ve Tunceli dışında bütün yerleşim yerlerinde Alevi nüfusu yüzde ellinin altında. Üstelik Alevilerin yaşamadığı birçok il var."
Yıldırım'a göre Aleviler hakkında en net rakam Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı'nın elinde. Türkiye'nin her yerindeki imamlar hangi köyde ne kadar Alevi olduğunu merkeze bildiriyor. Yıldırım, şöyle diyor:
"Sayıyı olduğundan fazla göstermek Alevilere zarar veriyor. Siz nüfusu olduğundan fazla göstererek, o gruba olmadık işler yüklemeye kalkarsınız, sonra onun gereğini yerine getiremeyip mustarip olursunuz."