22 Temmuz ve Alevilik -2
22 TEMMUZ VE ALEVİLİK YAZI DİZİSİ - 2
Aleviler ve Atatürk'ün Partisi CHP
Tarihi ittifak sürüyor mu?
Atatürk'ten CHP'ye kalan bir başka miras da Alevi oyları oldu. Laikliğin teminatı ve rejimin bekçisi olarak görülen Aleviler, oylarını yine sol partilere verecek mi? Alevilere göre, oyları bu kez CHP için çantada keklik değil: "Sağ partiler de Alevi adaylarıyla oyumuzu istiyor ama biz kolay lokma olmayacağız"..
Yıl 1919, günlerden 22 Aralık'tır. Bozkırın ortasındaki kasaba dondurucu soğuğa rağmen sıcak bir misafiri ağırlamaktadır. Anadolu'yu baştan başa dolaşan bu paşanın son durağı, Alevilerin kutsal dergâhının bulunduğu Hacıbektaş'tır. Yanındaki Cemaleddin Çelebi ile Alevi dedeleri ve ileri gelenleriyle sohbet eden bu mavi gözlü paşanın adı Mustafa Kemal'dir. Aleviler, paşanın sözleri karşısında şaşırır ve duyduklarına inanmakta zorlanırlar. Bir Osmanlı paşası, hilafeti eleştirir, saltanat yerine halk egemenliğinden ve eşit yurttaşlıktan bahseder. Alevi dedelerinin bulundukları mecliste fısıldaşmalar artınca Mustafa Kemal, meraklanır ve ne konuştuklarını sorar. Bir Alevi dedesi sarı saçlı mavi gözlü paşaya bakar ve aralarında neler konuştuğunu şöyle anlatır: "Sayın Paşam, canlar derler ki, acaba Pir Hacı Bektaş don mu değiştirip geldi. Çünkü yüzyıllar önce ulu pirimiz de böyle konuşmuştu." İşte bu sözler, Alevilerin Atatürk'ün ölümünden sonra da onun kurduğu Cumhuriyet Halk Partisi'ne olan sorgusuz desteğin de başlangıcı oldu.
Yüzyıllar boyu Osmanlı'dan çok çekmiş Aleviler için cumhuriyet rejimi ve Atatürk'ün kurduğu CHP gerçekten çok önemlidir. Oysa Cumhuriyetin ilanından çok kısa süre sonra Bektaşi- Alevi tekke ve zaviyeleri yasaklanıp kapatılmış, gözetim altında yaşamak zorunda kalmışlardır. Yine de Aleviler kendilerini Osmanlı tebaasından vatandaş sınıfına yükselten yeni rejime ve onun partisi CHP'ye koşulsuz destek sunageldi.
SIKINTILARINI ERTELEYECEKLER
Çok partili hayata geçişle birlikte Aleviler ekseriyetle önce "Yeter söz milletin" diyen Demokrat Parti'ye, ardında da Adalet Partisi'ne yüzlerini döndü. Daha sonra kentlere göç etmeye başlayan bu kesim, 1970'lerden itibaren sol söylemi seslendiren CHP'nin sadık seçmeni oldu. 1970'li yılların Alevileri de zaman içinde şehirleşti, modern kent hayatına entegre oldu. Bu kez de yükselen siyasal İslama karşı, Alevi kitlesi laik saflarda yer aldı. Ancak önümüzdeki seçimlerde bu kitlenin oyu laikliğin temsilciliğine soyunan CHP için çantada keklik gibi gözükmüyor. CHP'ye destek veren Alevi önderleri sıkıntılı. Açıkçası Alevilerin kafası karışık. Milliyetçi dalgayı sırtına alan MHP ise son dönemde bu geniş kitle içinde özellikle İç Anadolu ve Ege bölgelerinde oldukça faal. AKP ve diğer sağ partiler de Alevi oylarına göz dikmiş durumda.
1980 sonrası demokratikleşme süreci ile birlikte kendi kimliğini yeniden oluşturma mücadelesi veren Alevi toplumu, 22 Temmuz günü önüne konulan sandıkta zor bir denklemi çözmek zorunda. Bir yanda Avrupa Birliği savunucusu, ileride Alevilerin de sorunlarını çözebilecek demokratik açılımları yapan ama bünyesinde beş yıldır hiçbir Alevi milletvekili barındırmamış, toplumdaki şeriat korkusu algısını yıkamamış, Sünni muhafazakâr parti imajı veren AKP. Diğer yanda da Alevilerin de şikâyetçi olduğu mevcut laiklik anlayışını savunan ancak Alevilerin bir numaralı korkusu şeriata set çeken ulusalcı CHP.
CHP-DSP güç birliği 2007 milletvekilliği genel seçimlerinde de toplumdaki bu laik/anti-laik kutuplaşmasından Alevi oylarını alarak kârlı çıkacak gibi görünüyor. 20 Mayıs 2007'de Ankara'da toplanan Alevi Bektaşi Federasyonu ve Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu, AKP iktidarına dur demek için sol işbirliğine destek verdi. Alevi Meclisi adıyla toplanan Alevi örgütleri, CHP-DSP güçbirliğini eksik de bulsa destekleme sinyali verdi.
CHP'nin Alevi kökenli milletvekili Ali Rıza Gülçiçek de partisine karşı olan memnuniyetsizliğin farkında ancak Alevilerin Cumhuriyet kazanımları için bir kez daha fedakârlıkta bulunacağı görüşünde.
1964'te Aleviler tarafından kurulan Türkiye Birlik Partisi'nin tarihini yazan araştırmacı Kelime Ata, tabanın DSP-CHP ortaklığına oy vereceği görüşünde: "Çünkü ortada başka alternatif yok. Alevilerde CHP'ye oy verme alışkanlığı var ama bu mantıklı bir alışkanlık değil. Aleviler kerhen CHP'ye oy verecek."
Konjonktür CHP-DSP'den yana
CHP belki de tarihinin en karanlık gününü 18 Nisan 1999'da yaşadı. Yüzde 10 ülke barajını aşamayan CHP, ilk kez katıldığı bir seçimde parlamento dışı kaldı. Pir Sultan Abdal Kültür Derneği Genel Başkanı Kazım Genç, CHP'nin bu tarihi yenilgisini Alevileri küstürmüş olmasına bağlıyor. "CHP Alevilerle ilgili olarak yeterince adım atmadığı için Alevi seçmen 1999 seçimlerinde ya sandığa gitmedi ya da büyük ölçüde DSP'ye oy attı" diyen Genç'e göre, 2002 seçimlerinde siyasetin AKP ile CHP arasında sıkışması sonucu Alevi seçmen CHP'ye kerhen oy verdi. CHP oylarının yüzde 65'i Alevilerin yaşadığı bölgelerden gelmişti.
Uludağ Üniversitesi'nden Dr. Ali Aydın da tabanın CHP'ye oy vereceğini düşünüyor. Ancak bunu konjonktürün dayatması olarak görüyor. "Alevi toplumu güle oynaya içtenlikle olmasa bile içlerinde bir ukdeyle ama bütünlük içinde CHP-DSP birlikteliğine oy verecekler" diyen Aydın, Türkiye'nin içinde bulunduğu siyasal ortamın Alevileri CHP'yle ittifaka ittiğini söylüyor.
Memnun değiller ama yine oy verecekler
ALİ YILDIRIM/ Araştırmacı
LAİKLİĞE yönelik her tehdidi Alevi toplumu kendi yaşamına, varlığına ve geleceğine yönelik bir tehdit olarak görüyor. Araştırmacı Ali Yıldırım, "CHP'ye oy veren sadece Aleviler değil tüm kesimlerde memnuniyetsizlik var" diyor. Fakat bu memnuniyetsizliği Alevilerin birinci sıraya koymadığını kaydediyor.
ODTÜ Sosyoloji bölümünden Yrd. Doç. Dr. Mustafa Şen de CHP dışındaki sağ partilere oy gideceğini onaylıyor ancak Şen'e göre, "Bu partilere yüzde 30'un üzerinde bir Alevi oyunun gitmesini beklemek saflık olur." Büyük çoğunlukla sosyal demokrat ve sol kulvarda yürüyen Alevilerden oy alabilmek için CHP-DSP birlikteliğinin, bu seçimlerde öncekilere oranla daha fazla güç harcaması gerekiyor. Siyasal konjonktür, Alevi oyları açısından CHP'nin lehine gibi gözükse de Aleviler çantadaki keklik olarak görünmek istemiyor. Zaten önceki seçimlerden farklı olarak diğer partilerden de temsil araması bunun bir göstergesi.
Bir yanda şeriat öte yanda statüko
ALİ KENANOĞLU / Dernek Başkanı
Hubyar Sultan Alevi Kültür Derneği Başkanı Ali Kenanoğlu, Alevilerin statükocular ile sözde demokratlar arasında tercih yapmaya zorlandığı görüşünde: "Bir yanda cumhuriyet elden gidiyor söylemi ile birlikte statükonun savunucuları var. Diğer taraftan kendine demokrat olan, kendisiyle ilgili konularda demokrat kesilen ve kamuoyuna da şeriat korkularını saran bir taraf. İki kutup da Alevilerin hak ve çıkarları için olumlu değil. Aleviler, cumhuriyetin kazanımlarını savunurlar. Ama Alevileri de bir çıkmaza sokan, sorunlarını çözemeyen bir statükoyla savunduruluyor bu cumhuriyet."
Kenanoğlu'na göre, statükonun temeli CHP'nin parti programında olmasa da pratikte savunduğu devlet kontrolündeki laiklik anlayışı. Alevileri bugünkü çıkmazlarına sürükleyen de bu anlayış. Aleviler Diyanet İşleri Başkanlığı'nın olmadığı, devletin dini finanse etmediği, zorunlu din derslerinin olmadığı bir laiklikten yana. "Ölümü gösterip sıtmaya razı ediyorlar" diyen Aleviler, şeriatın karşısında kendi inançlarını yok sayan laiklik anlayışından da şikâyetçi.
CHP'nin sağdaki partilerle farkı yok
CEMAL ŞENER / Araştırmacı-yazar
Alevilerin bu seçimde ezberinin bozulacağını düşünenlerden biri de araştırmacı-yazar Cemal Şener. Alevilerin toplumdaki en politize kesim olduğunu belirten Şener'e göre, artık tek bir kişinin ve partinin arkasından sürü gibi gidilmeyecek. "Alevilerin bugün sadece CHP'yi destekleme lüksleri yok" diyen Şener, çantada keklik gibi görülmelerine rağmen Alevilerin CHP'de yeterince temsil ettirilmediğini söylüyor.
"Bugün ise Aleviler AKP'ye karşı mücadelenin sadece CHP ile olmayacağını gördü. AKP'nin iktidar olması, ANAVATAN'ın, DP'nin hatta MHP'nin iktidar olmasıyla eşit değil. Bu partilerin laik cumhuriyetle bir problemleri yok. Kaldı ki bu gün sağ sol arasındaki farklar törpülendi. CHP'nin DP'den önemli ölçüde farkı kalmadı. Bunlarla oluşturulacak bir laik cephe AKP'nin önünü daha rahat keser."
Barış ERDOĞAN 4 Haziran 2007, Pazartesi