Günlük yaşamda Aleviler -3
GÜNLÜK YAŞAMDA ALEVİLER (3)
Gençler: Okulda hâlâ Alevi kelimesi sorun. Bu ülkede varız, artık bilinsin
31/01/2006
DEMET BİLGE ERGÜN -İSMAİL SAYMAZ
- Buket Özcan (27): "Sivaslıyım. Fakülte mezunuyum. Lise yıllarım, Güner Ümit olayının patladığı yıllara denk geliyor. O dönemde bir arkadaşım, 'Bir Alevi ile arkadaş olmam' demişti. Alevi olduğumu ancak iki ay sonra söyleyebilmiştim ve benimle küsmüştü. O tarihten sonra Zülfikâr kolyesi takmaya başladım. Üniversite sırasıda bir Sünni ile yakınlaştım, 4.5 yıl birlikte olduk, 1.5 yıl nişanlı kaldık. Ailesi demokrattı, bizimkiler biraz karşı çıkmışlardı. Sonra bazı özel sebeplerden ötürü ayrıldık. Ancak bir Alevi ile evlenebilirim.
- Çetin İmeca (19): Ortaokul mezunuyum. Mobilya işiyle uğraşıyorum. Tunceliliyim, Adana'da doğdum büyüdüm. Okulda zorla namaz kıldırıyordı. Ben kılmayı reddedince cezalı olarak okul dağıldıktan sonra sınıfta bekletilirdim. Önceleri işyerinde Alevilikle ilgili soru sorulduğunda cevap veremez, ezilirdim. Şimdi memleketim sorulunca 'Tunceli' diyorum. Alevi olduğumu anlasınlar. Bizim de bu ülkede olduğumuzu bilsinler.
- Nuray Aydoğdu (20): Lise mezunuyum. Üniversite sınavlarına hazırlanıyorum. Önceden aşırı dincilerin yoğun olarak yaşadığı bir semtte oturuyorduk. Kimliğimi saklıyordum. Anneme Aleviliği soruyordum. Korkarak 'Aman kızım sus' diyordu. Aleviler olarak çok ezildik, asimile edildik. Cemevinde semah ekibine katıldım. Semahtan sonra eve gidince babaannem ağlıyor, elimi öpüyor. Çok mutlular."
- B. Ç. (16): Liseliyim. Alevilik ve ders arasında yaşanan çatışmayı çözmüş değilim. Hâlâ Alevilik okullarda rahatça kullanılan bir kelime değil. Okulda 'Namaz kılın' diyorlar, kılıyoruz. Not almak için mecburen yapıyoruz. Okullarda Hıristiyanlık anlatılıyorsa, Alevilik de anlatılsın.
- D. K. (16): Liseye gidiyorum. Ben namazın ne olduğunu, nasıl kılındığını biliyorum, ama yapmak istemiyorum. Dedem, 'Aleviler kadına çok değer verir' demişti. Bu beni etkiledi. Kadın ve erkek eşit.
- Ercan Yüksel (27): Erzincanlıyım. İlkokul bitirdim. Köyde Alevilikle ilgili fazla bir şey yaşamıyorduk. Dedeler geliyor, yılda bir cem oluyordu. Detaylı biliyorduk. Ben kültürümüzü İstanbul'a gelince öğrendim. Bu kadar yoğun bir kültürümüz olduğunu bilmiyordum."
- Serpil Geçmen (21): Üniversite öğrencisiyim. Alevilerin fazla horlandığı dönemlerde durumun çok da farkında değildim. Aile büyüklerinden öğrendiklerim bir zamanlar ne kadar acı çektiklerini anlamama yardımcı oluyor. Bugün onların yaşadıklarını yaşamıyoruz, en azından benim çevremde böyle. İki çağdaş insan anlaşabildiği ve birbirlerinin kimliklerine saygı duydukları sürece evlenebilir de. Şehirde müsahiplik türü toplumsal ilişki ve ritüelleri yürütmek zor.
- Emrah Dalkaya (25): Üniversiteliyim. Arkadaşlıklarımda sıkıntı çekmiyorum. Alevi olduğumu biliyorlar. Bazı komşularımız Aleviliğini gizlerdi. Bugün TV kanalları var. İnsanlar kendini daha rahat ifade ediyor. Sünniler de bizi tanıyor artık. Ben aşkın her şeyin üstünde olduğuna inanırım, dinlerin hatta yaşamın bile üstünde. Ama bir gerçek var ki, kültürel bakımdan kendini geliştirememiş cahil insanlar her yerde yanlış hareketler yapabilir. Zaman zaman cemlere katılıyorum. Biz biraz yabancılaştık kültürümüze. Ailem Alevi kanallarını izler.
- Sibel Atik (25): Gazeteciyim. Alevi kimliğim yüzünden çok sıkıntı yaşadığımı söyleyemem. İnsan sevgisine, hümanizme dayanan Aleviliğe, günümüzde daha ılımlı yaklaşıldığını söylemek mümkün. Okul sıralarındayken, yani bundan 13 yıl öncesine kadar Alevi olduğumu her ortamda söyleyemezdim. Ortaokul dönemimde din kültürü ve ahlak bilgisi dersindeydik. Dersin öğretmeni sınıfın tümüne seslenerek, "Aranızda Müslüman olmayan ya da Alevi olan var mı?" demişti. Aramızda Hıristiyan bir arkadaş vardı. Ayağa kalkarak Hıristiyan olduğunu söylemişti. Bu beni çok sinirlendirmiş ve üzmüştü. Hıristiyan olan bunu rahatlıkla ifade edebildi, peki ben neden Alevi olduğumu söyleyemedim? Bunlar benim kırılma noktam oldu. Artık alevi olduğumu dile getirmem gerektiğini düşündüm. O zamandan beri de söylerken çekinmiyorum. Hatta insan sevgisinin bir hayli yüksek olduğu bu inanç ortamında büyüdüğüm için çok memnunum. Ağabeyimin musahibi var. Yakında sevgilimin de olacak. Cem TV'de, her perşembe günleri farklı bir cemevinde yapılan cem töreni vardır. Annem onu izler ve lokma yapar.
Sorun okulla başlıyor
Kentlerdeki Alevi gençleri, özellikle üniversite öncesi okul yıllarında önemli sorunlarla karşılaştığını söylüyor. Alevi Bektaşi Federasyonu Genel Başkanı Selahattin Özel, bu anlatımları doğruluyor. Özel'in verdiği bilgiler şöyle: Bir Alevinin gündelik yaşamdaki sorunu, okula adımını attığı anda başlar. Alevi anne-babadan doğan çocuk, Tanrı'yı yeryüzüne indiren ebeveynlerinden aldığı kültürü, zorunlu din derslerinde terk etmeye zorlanır. Din derslerinde ona, Sünnilikte mutlaklaştırılan bir Tanrı anlatılır. Bilmediği ve anlamadığı bir dilde dua etmeye itilir. Camide, namaz kılmak, ibadet yapmak zorunda olduğu inancı verilir. Anne-babası, o caminin kapısından girmemiştir bile. Sadece iman etmesi istenir ve Alevilikte var olan sorgulayıcı, tartışmacı aklı bitirilmeye çalışılır. Bir Sünni gibi düşünmeye zorlanan çocukla, ailesi arasına düşmanlık tohumları ekilir. Çocuk eğer, asimile politikasına direnirse ya da ailesi karşı çıkarsa bu kez öğretmenleri ve arkadaşlarıyla çatışır.
Kitle iletişiminde Sünni söylem
Askeri bir okulda okumak istiyorsa, sicilindeki Alevi ibaresinin yükünü meslek yaşamı boyunca taşımak durumunda kalabilir. Kamuda iş bulabilmesi için Aleviliğini özenle gizlemesi, başladığında da ramazan ayında yemek yememesi, çay içmemesi ya da ihtiyaçlarını gizli gizli karşılaması gerekiyor. Televizyonlarda, radyolarda Sünni söylemin inançlarını aşağılamasını, cemevleri hakkında 'İbadet yeri değildir, cemevleri cümbüş yeridir' şeklindeki hakaretamiz değerlendirmelere katlanmak durumundadır.
Küçük sözlük
MUSAHİP
Arapça, 'arkadaşlık eden, sohbeti güzel olan' demek. Alevilikte, ikrar verecek, nasip alacak erkek ve kadının (karı-koca) seçtiği kefil anlamında eş; yol arkadaşı, yol kardeşi.
Musahip ikrarı vermek
Musahip ceminde ikrar vererek musahipli olmak. Musahiplik denildiğinde, ikrar vermiş, evli iki kişinin eşleri ile birlikte, Hakk'a yürüyünceye kadar kardeş kalacaklarına, birbirilerini koruyup kollayacaklarına, birlik ve beraberlik içinde yaşayacaklarına, dedenin ve cem topluluğunun önünde söz vermeleri biçiminde gerçekleştirilen bir törenle kurulan 'toplumsal bir akrabalık' kurumu anlaşılır. Alevilikte musahip çok önemlidir. İki canın yaşam boyu sürecek kardeşliği olan musahipliğin Hz. Muhammet ile Hz. Ali'den kaldığına inanılır.
(Esat Korkmaz'ın Kaynak Yayınları'ndan çıkan Alevilik-Bektaşilik Terimleri Sözlüğü'nden alındı.)
Okurdan Radikal'e gelenler
'Birleşmiş Milletler gibi evlilik'
bir ana-babanın çocuğuyum. Tüm çocukluğum babamın yoğun Alevilik öğretileri ve asla karşısına Sünni bir damat çıkarmamamız telkiniyle (baskı mı demek lazım?) geçti. İnsanları Alevi-Sünni diye ayırmamak gerektiğini küçük yaşlarda anlamama ve ana-babama anlatmaya çalışmama karşın, okul hayatında zorlukları gördüm. Ortaokulda din dersi seçmeleydi, seçmedim. Lisede ders zorunlu oldu ve din öğretmeninin, "Alevi var mı?" sorusuna gururla 'Aleviyim' dememin üzerine din derslerini bütünlemede vermek zorunda kalmak beni çok üzmüştü. Bugün vardığım nokta Aleviliğin bir kültürel varoluş olduğudur. Alevilik bir kültürdür, temeli insan hakları, demokrasi ve özgürlüğe dayanan hoşgörünün ve insan sevgisinin sonsuz olduğu bir yaşam biçmidir ve Türkiye'nin sahip olduğu önemli değerlerdendir. Gençliğimde babama, "
Can sıkıcı bir soru
Sessizlerin sesi olmaya çalışan herkese saygılarımla başlıyorum yazıma. Lise üç öğrencisiyim. Hiç ramazanın gelmesini istemem. Sebebi, 'Neden oruç tutmuyorsun' sorusu. Tek istediğim, gösterdiğim saygıyı görebilmek. Bu çok mu zor? (Adı bizde saklı)
Asıl mesele ekonomik savaş
Alevilik konusunda yazmanız, önyargıları ortadan kaldırma açısından çok iyi bir iş. Fakat 'Alevisin dediler işten çıkardılar' gibi bir başlık koyarak istisnai olabilecek bir olayı ön plana çıkarmanız, Alevileri Sünnilere karşı önyargılı olmaya ve kin beslemeye teşvik edebilir. İşyerimde, çevremde çok Alevi arkadaşım, komşum var. En iyi arkadaşım Alevi ve Kürtçe bilen birisi. Patronum Alevi. Bu yaşıma kadar (28) ayrımcılık görmedim. Zaten ekonomik savaş ortamında kimsenin konuyu böyle abartılı düşündüğünü sanmıyorum. Bir de: Bu konuda yazanlar sanki Sünnilerin camiye gidip namaz kılmaktan alnı yarılmış, Alevilerin semah dönmekten başı dönüyomuş gibi bir duyguyla yazıyor. Ben iki yıldır camiye gitmedim. İnsanların bunlar pek umurunda değil ve olmamalı. (Ayhan Kadir Dağcı )
Bugün muharrem
Büyük matem orucu başladı
Alevilerin Kerbela'nın yası için tuttukları oruç, kutsal aşurenin pişirilmesiyle bitiyor.
FOTOĞRAF: ENGİN ÜNAL / AA
İslam tarihinin en büyük trajedisi kabul edilen Kerbela vakası, Aleviler için yüzyıllardır tekrarlanan bir acı demek. Hz. Muhammed'in torunu, Hz. Ali ile Hz. Fatma'nın oğlu Hz. Hüseyin'nin 10 Ekim 680'de (Hicri takvimle 10 Muharrem 61) Kerbela'da 72 kişiyle birlikte Yezid'in ordusu tarafından katledilmesi, Aleviler tarafından her muharremde tutulan yasla yâd edilir. Kurban Bayramı'ndan 20 gün sonra, bu yıl da bugün başlayan matem orucu süresince düğün ve sünnet de dahil olmak üzere, hiçbir biçimde eğlence yapılmaz, et yenmez. Erkekler tıraş olmaz, kadın-erkek hiç kimse süslenmez, banyo yapılmaz. Matem orucu gece yarısı başlar, sonraki gün güneş batana kadar sürer. Oruç süresince et yenilmez, su içilmez. Matem orucunun son günü güneş doğduktan sonra aşure pişirilir. Bugünden itibaren 12 gün boyunca cemevlerinde 'matem cem'leri düzenlenecek, 12 imamlar ve Kerbela olayı yad edilecek.
KAYNAK: Radikal