22 Temmuz ve Alevilik -6
22 TEMMUZ VE ALEVİLİK YAZI DİZİSİ - 6
Aleviliğin televizyonla imtihanı
Ali Kenanoğlu ailesiyle Alevi televizyonları arasında gezinmeyi seviyor. Ancak bu kadar kanalı ayakta tutacak maddi destek olmadığını düşünüyor.
Son iki yıldır birbiri ardına kurulan Alevi televizyonları, önemli bir boşluğu doldurdu. Avrupa merkezli bu televizyonlar, Aleviler arasındaki görüş ayrılıklarını da derinleştirdi. Dini törenlerden, Kürtçe müziğe kadar farklı görüşler ve sesler bu kanallarda izleyici buluyor..
İstanbul'da Alevi vatandaşların yoğun olarak yaşadığı Gazi Mahallesi'nde uydu anteni satışlarında son yıllarda önemli bir canlılık var. Bu canlılığın nedeni sayıları her geçen gün artan ve şimdilik yalnızca Türksat uydusu üzerinden izlenebilen Alevi TV kanalları.
"Daha önceleri kendimi ifade edeceğim, inancım hakkında yayın yapan bir TV kuruluşu yoktu. Okulda Aleviliği öğretmediler. Kültürümü şimdi ekran başında izlediğim dedeler sayesinde öğreniyorum" diyen 23 yaşındaki Sivaslı kuaför Adem Yiğit, bu kanalları izleyen milyonlarca televizyon izleyicisinden sadece biri.
Türksat uydusu üzerinden ardı ardına yayına başlayan Cem TV, Düzgün TV, Su TV, Yol TV, Dem TV ve yakında yayın hayatına başlayacak Pir TV gibi kanallar, öncelikle Alevi inancına sahip olanlara yönelik yayın yapmayı hedefliyor. Alevi kanallarının hedef kitlesi Türkiye ve Avrupa'da yaşayan milyonlarca Alevi. Aralarında Türkler olduğu kadar Kürtler de var.
İKTİDARA GİDEN YOL TELEVİZYON
Alevilere yönelik yayın yapan beş TV kanalının her birinin Aleviliği algılayışı ve siyasi görüşleri farklı. Bu farklılık aralarında ciddi tartışmalara da neden oluyor. Günümüzde hem sol kesim, hem de muhafazakârlar, televizyon aracılığıyla kendi dünya görüşünü Aleviler arasında yayma gayreti içinde.
"Eskiden Alevi dedeleri köy köy gezer halkın sorunlarını dinler, çözüm bulur, dini ihtiyaçlarını karşılardı" diyen araştırmacı Cemal Şener, bugünkü çatışmanın dede otoritesini savunanlarla karşı çıkan solcu Aleviler arasında olduğunu söylüyor.
"Sessizlerin Umudu" sloganıyla yayın hayatına başlayan Su TV, Almanya'da başladığı macerasına Fransa'dan yayın yaparak devam ediyor. Kürtçe, Lazca, Zazaca gibi farklı etnik dillerde müzik klipleri yayınlıyor. Su TV Genel Yayın Yönetmeni İsmail Pehlivan, aydınlanmacı, demokrasiyi ve laikliği ön plana çıkaran, akla ve mantığa uygun Alevi inancına yönelik program yaptıklarını söylüyor.
FAİK BULUT: RANT KAVGASI VAR
Su TV içinde görüş ayrılıklarına düşen bir grup daha sonra Yol TV'yi kurdu. Çok ortaklı bir şirket olan Yol TV, Avrupa'da bulunan dokuz ayrı ülkedeki Alevi federasyonlarının destek verdiği bir kanal. Sol görüşü seslendiren, Türkiye'nin AB'ye üyeliğini destekleyen Yol TV'nin amacı Alevilere iktidarda bir yer açmak.
Yol TV Genel Yayın Yönetmeni Necdet Saraç, Alevilerin iktidardan pay isteme noktasına geldiğini belirterek, "Yönetime müdahil olmak istiyoruz. Alevi televizyonlarının çıkışı da bunun sonucudur" diyor ve ekliyor: "Yüzümüz sola dönük."
Yol TV'nin iktidara ortak olma söylemine tam da bu noktada araştırmacı-yazar Faik Bulut eleştiri getiriyor: "Bu televizyonları kuranlar, siyasi partilerle pazarlıklar yapma, tavizler koparma, siyasi ve ekonomik rant elde etme peşinde. Siyaset, sivil ve Alevilere yönelik taleplerin önüne çıkmış durumda."
Gökkuşağı logosuyla Almanya'dan sınır ötesi yayın yapan Düzgün TV'nin sahibi de Su TV örneğinde olduğu gibi bir işadamı: Tunceli kökenli Hıdır Düzgün. Aleviliği İslam'ın bir parçası olarak gören kanalın esas hedefi insanı ön plana çıkaran, mozaik kimliğinin motifleriyle süslenmiş çok sesli bir yayın yapmak, yurtdışında yaşayan Alevilerin yaşadıkları topluma entegrasyonlarını sağlayıcı programlar hazırlamak.
İngiltere'den yayın lisansı alan, Almanya'da da bürosu bulunan Dem TV'nin ise beş ortağı var. Bunlardan ikisi 1980 askeri darbesinden sonra İngiltere'ye giden ve orada ticarete atılan kişiler. Tüm kesimlere kapılarının açık olduğunu söyleyen kanal Alevilerin dışında yakında Yezidilere yönelik Kürtçe bir dini program yayınlayacak.
HEDEF SİYASİ REKLAM
Peki, sayıları her geçen gün artan bu kanalların uzun süre yaşama şansı var mı? Teknolojik maliyetlerin düşmesi çok büyük sermaye birikimi olmadan televizyon istasyonlarının kurulmasına izin veriyor. Düzgün TV, Su TV ve Yol TV'nin de kuruluş çalışmalarında bulunan Dem TV'nin Genel Yayın Koordinatörü Şükrü Yıldız'a göre, üç yıl önce bir televizyon kanalı kurmak için en az 1 milyon euro gerekirken, bu gün 200-300 bin Euro ile mütevazı bir TV kanalı hayata geçirilebiliyor. Ancak bir kanalın bağımsız olarak yayın hayatını sürdürebilmesi için reklam gelirlerine ihtiyacı var.
Hubyar Sultan Alevi Kültür Derneği Başkanı Ali Kenanoğlu'na göre, bu kadar kanalı ayakta tutacak maddi destek bulunmuyor. Yeni kurulup reyting yarışına geç başlayan kanallar önümüzdeki genel seçimler ve daha sonra yapılacak yerel seçimlere kadar ayakta durma mücadelesi verecek. Hedefleri seçim döneminde siyasi reklam alarak ayakta durmak. Bu kanallar 22 Temmuz'da sandığa gidecek Alevi seçmenin oyunun rengini belirlemede etkili olacak.
* CEM TV: Cem Vakfı'na ait. Yayın çizgisi muhafazakâr. Ortaklardan biri MHP'den aday.
* DEM TV: Farklı etnik gruplara açık. Kürtlere ve Yezidilere yönelik yayınlar yapacak.
* Düzgün TV: Ağırlık olarak Tuncelililere yönelik yayın yapıyor.
* Su TV: Avrupa'daki Alevi Birlikleri Konfederasyonu destekliyor. Sol görüşlü yayın çizgisi var.
* Yol TV: Su TV'den ayrılan bir grup kurdu.
TV'de sağ-sol tartışması
Çoğu Almanya ve İngiltere merkezli olan Alevi televizyonları, 200-300 bin Euro’luk yatırımlarla kurulabiliyor. Ancak asıl sorun kanalı yaşatacak reklam gelirini bulmak. Önümüzdeki seçimler, Alevi televizyonlarına aradıkları fırsatı sağlayabilir.
Alevi toplumu içindeki gelenekle modern arasındaki çatışma bugün Alevi televizyonlarında görülmekte. Cem Vakfı tarafından kurulan Cem TV sağ görüşe yakın Alevilere sesleniyor ve Aleviliği İslam'ın temel kollarından biri olarak görüyor. Cem TV, köyden kente göçle kaybolmaya yüz tutan geleneksel Alevi inancını, kültürünü canlandırmaya yönelik yayınlar yapıyor. Her perşembe akşamı bir cemevinden canlı olarak cem töreni naklen yayınlanıyor. Alevi dedesi ve Cem Vakfı Din İşleri Başkanı olan Ali Rıza Uğurlu, "Aşk-ı Muhabbet" isimli bir inanç programıyla Alevi kültürü hakkında din sohbetleri yapıyor. Programlarda "namaz", "mevlevilik", "cem ibadetleri", "kurban bayramı" gibi konular hakkında bilgi veriliyor. Eskiden en fazla 100-150 kişinin katıldığı cem törenlerine şimdi televizyonları başında yüz binler katılıyor. Aleviliği ekranlarında öğrenenler, cemevlerine de akıyor. Cem TV, iktidarlarla yakın ilişkiler kurma politikasıyla yüzyıllardan beri yönetenlere mesafeli durmuş Alevi toplumu açısından, siyasi anlamda da gelenekten kopuşu ifade ediyor.
İNANÇ MI, SİYASET Mİ?
Cem TV'nin rakipleri tarafından en fazla eleştirildiği nokta da hükümetlerle bu dirsek teması. Yol TV Genel Yayın Yönetmeni Necdet Saraç Cem TV'yi, "yüzünü sağa dönmekle" suçluyor. Ali Rıza Uğurlu ise rakiplerini Marksizm etkisinden kurtulamamakla, Erbakan gibi dinle siyaseti birbirine karıştırmakla" tenkit ediyor. Faik Bulut, bu kanallarda yayınlanan dini programlara kökten bir eleştiri getiriyor. Bu kanalların (Su TV'yi biraz dışında tutarak) Alevi şeriatçılığı yaptıklarını iddia ediyor. Bulut'a göre, bu kanallar İslamcı televizyon kuruluşlarının Alevicilik yapan versiyonları: "Bunlar Alevi kitlesini daha ruhani bir toplum haline getirdi. Daha bir inançsal mezhepsel bir çerçeve içinde soktu."
TV'ler için ne dediler?
'Alevi dedeler artık her evi ziyaret ediyor'
Eyüp Güneysel, 38 yaşında, Sivaslı, M.Ü. Kamu Yönetimi mezunu. Özel bir şirkette çalışıyor. Kendi kültürü ve sorunlarıyla ilgili Alevi televizyonlarını izlemeyi tercih ediyor. Farklı görüşte Alevi kanallarının ortaya çıkmasını demokratik buluyor, ancak halkın bazılarını eleyeceğine inanıyor. Alevi kanallarında yayınlanan dini içerikli yayınlara gelince: "Şehir yaşamında izleri kaybolan dedeler artık her eve girdi, kültürüm hakkında daha önce bilmediğim birçok şeyi televizyonlardan öğreniyorum."
'Çocuklarım Aleviliği TV'den öğreniyor'
Hanife Düşküner, 37 yaşında ve Tuncelili. Hayatını bir restoranda bulaşıkçılık yaparak kazanıyor. Akşamları yorgun argın eve döndükten sonra 1-2 saatini Alevi inancı ve kültürünü tanıtan programları izleyerek geçiriyor. Günün yorgunluğunu en çok sevdiği sanatçılara ekranlarını açan Su TV'yi izleyerek atıyor. Çocukları ise okulda, arkadaş çevresinde Alevilikle ilgili maruz kaldıkları soruları yanıtlayabilmek için daha fazla dini içerikli yayın yapan Cem TV'yi tercih ediyor.
'İşçi ve emekçiden yana kanalı izliyorum'
Engin Doğan 23 yaşında. Erzincanlı ve ilkokul mezunu. 16 yıldır İstanbul Gazi Mahallesi'nde yaşıyor. Her ne kadar Alevi olsa da kendini önce solcu olarak tanımlıyor. Evde kardeşiyle beraber daha çok "işçi ve emekçi kesimlerin sorunlarına değinen" Su TV'yi izliyor. Anne ve babası ise Engin'e göre daha muhafazakâr bir din anlayışı sergileyen Cem TV'yi tercih ediyor. Alevi kanallarını insanların inançlarını öğrenmesi, kimliklerini ifade edebilmesi açısından olumlu buluyor.
BARIŞ ERDOĞAN 8 Haziran 2007, Cuma