Kentleşen Alevil. Dosyası-5
Çoğunluk, Diyanet'te reform talep ediyor
Eğitimli Alevilerin çoğunluğu, Diyanet'in kaldırılmasını, görevlerinin yerel kurullara aktarılmasını isterken, eğitimsiz Aleviler Diyanet'in korunmasından yana tavır koyuyor. Diyanet'e bakışta etnik köken, eğitim ve yaş etkili. Türk kökenliler, Diyanet İşleri Başkanlığı'nın yeniden yapılanarak korunmasını isterken, Kürt kökenli Aleviler bu konuda bölünüyorlar
- Kentleşen Alevilik - 5
- Sosyolog Kamil Fırat'ın araştırması
- Yayına hazırlayan: Belma Akçura
Sosyolog Kamil Fırat'ın araştırması Kentli Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı'na bakışlarını da büyüteç altına yatırıyor. Araştırma, etnik köken, eğitim ve yaş faktörlerinin Diyanet'e bakışta etkili olduğunu ortaya koyuyor. Fırat'a göre, Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı'na gösterdiği tepkilerin başında, Diyanet İşleri Başkanlığı'nı sadece Sünnilerin temsil edildiği bir devlet kurumu olarak görmeleri geliyor.
Araştırma sonuçları, kentli Aleviler arasında Diyanet İşleri Başkanlığı'na dönük 2 temel bakışın olduğunu gösteriyor:
A) 1. grupta olanlar, Diyanet İşleri Başkanlığı'nda Alevilerin de temsil edilmesine olanak sağlanması ve Aleviler'e sağlanacak dinsel hizmetler için hazineden kaynak ayrılmasını talep ediyorlar.
B) 2. grupta olanlar ise laiklik ilkesi çerçevesinde Diyanet İşleri Başkanlığı'nın bir devlet kurumu olarak var olmasına kategorik bir şekilde karşı çıkarak, bu kurumun kaldırılmasını ve Aleviliğin de Sünnilik gibi resmen tanınmasını istiyorlar.
Benzer görüşler, okullardaki zorunlu din dersleri uygulaması için de belirtiliyor. Bir kesim, Sünnilik açısından düzenlenmiş müfredatın Aleviliği de içermesini isterken, bir başka kesim, okullarda din dersleri okutulmasının laikliğe aykırı olduğunu ileri sürüyor.
Aleviler arasında durumun bugün olduğu gibi sürdürülmesini isteyenlerin sayısı ise son derece az.
Eğitim, etnik köken ve yaş faktörleri
Araştırma, Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı'na ilişkin değerlendirmelerinde "eğitim", "etnik köken" ve "yaş" unsurlarının da etkili olduğunu gösteriyor.
Eğitim düzeyi yüksek olanlar Diyanet İşleri Başkanlığı'nın kaldırılmasını ve işlevlerinin yerel kurullara aktarılmasını istiyorlar. Eğitim düzeyi daha düşük olanlar ise Diyanet İşleri Başkanlığı'nın korunmasından yanalar.
Türk kökenli olanların çoğunluğu, Diyanet İşleri Başkanlığı'nın yeniden yapılanarak da olsa korunmasını isterken, Kürt kökenli olanların çoğunluğu bu kurumun kaldırılması yolunda görüş belirtiyor. Yaş da önemli bir faktör. Yaşlı Aleviler, Diyanet İşleri Başkanlığı'nın yeniden yapılanarak da olsa korunması isterken, gençlerde kaldırılması yönündeki görüşler daha kuvvetli bir şekilde ifade ediliyor.
Katolik kilisesinde Protestan bölümü kurulmaz
Prof. Dr Yavuz Sabuncu: (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi)
Diyanet İşleri Başkanlığı'nın giderek büyüyen bütçesine, örgütsel yapısına, vakıflarına, fetva niteliğindeki açıklamalarına bakarak "dini denetim altında tutmak" olan kuruluş amacının ötesine geçtiğine kuşku yok.
Bu örgütün Sünni inancı temsil etmesi nedeniyle devletin dini inançlar karşında takınması gereken tarafsızlığına ters düştüğünü herkes görüyor. Ayrıca, Diyanet'in 1970'li yıllardan başlayarak "devletçe" belirlenen "dinsel bakımdan homojen" bir Türkiye yaratma amacına yönlendirildiği de bir sır değil.
Talepleri tutarlı değil
Bazı Alevi kuruluşların Diyanet içinde Alevilere yer ve bütçe ayrılması biçimindeki talepleri ise bana tutarlı gözükmüyor. Benzetme yapmak gerekirse, Katolik Kilisesi içinde Protestan bölümü kurmak gibi bir talep bu. Devlet dışı örgütlenmiş bir Aleviliğin "devletleştirilmesini" istemekten başka bir şey değil. Bu politikadan vazgeçmek ilk adım olmalı.
Hep devlette iç içe olması nedeniyle ayrı bir örgütsel yapısı oluşmamış olan Sünni Müslümanlığı temsil eden bu örgütü hemen kaldırmak mümkün olmasa bile, kurulduğu zamanda olduğu gibi "çekirdek" bir örgüt, bir üst kurul haline dönüştürmek ve dini hizmetleri -geçmişte kısmen olduğu gibi- topluluklara devretmek doğru olur.
CHP'den yaşlılar vazgeçmiyor gençler ise gittikçe uzaklaşıyor
Kamil Fırat'a göre, Cumhuriyetin ilânından sonra, tek parti döneminde Alevilerin hep Cumhuriyet Halk Partisi'ne oy vermesinin başlıca nedeni, dinsel baskılardan kurtulma yolunda Cumhuriyeti, Cumhuriyet ilkelerini bir kalkan olarak görmeleri olarak değerlendiriliyor.
Ancak araştırma sonuçları, son dönemde kentli Alevilerin özellikle genç kuşaklarında bu çizgiden uzaklaşma yönelişinin başladığını gösteriyor.
Araştırmaya göre, son genel seçimde kentli Alevilerin oylarının yüzde 64.4'ü yine CHP'ye gitmiş, geri kalanların oyları ise diğer sol partiler arasında dağılmış. Yerel seçimlerde ise durum biraz değişik. Genel seçimlerde oylarını başka partilere verenler bile, yerel seçimlerde genellikle tek bir partiyi, CHP'yi tercih ediyorlar. Kentli Alevilere "oylarını neyi kıstas alarak kullandıkları" sorulduğunda, yüzde 85.6'sı partinin sol eğilimli olup olmadığını dikkate aldıklarını belirtiyor. Çoğunluk, partinin laiklik ilkesini savunmasının yeterli olmadığı görüşünde, ama sol eğilimli bir partinin doğal olarak bu ilkeyi savunduğuna da inanıyor. Sağ-sol ayrımlarını önemsemeyen, sadece laiklik karşısındaki tutumuna bakarak oy kullananların oranı ise yüzde 5.8.
Yaşlılar Atatürk nedeniyle CHP'ye yöneliyor
Alevilerin CHP'ye oy vermelerinin bir nedeni de Atatürk. Araştırmaya göre, Alevilerin çoğunluğu Atatürk'ü bir kurtarıcı olarak değerlendiriyor. CHP de "Atatürk'ün partisi" olarak nitelendiriliyor. Özellikle yaşlıların CHP'ye oy vermelerinin temelinde bu değerlendirmenin yattığı görülüyor. Araştırma, özellikle yaşlı Alevilerde, Atatürk'ü Hazreti Ali gibi görme eğiliminin olduğuna da değiniyor.
Araştırmaya göre, yaşlıların, siyasal tercihlerinde Atatürk unsurunun öne çıkmasına karşılık, "Atatürk sevgisi"nin genç kuşaklara aktarımında sıkıntılar yaşanıyor. Gençlerin büyük bölümü, oy verirken Atatürk faktörüne değil, daha çok partinin soldaki konumunu dikkate alıyor.
Ama gençlerde durum farklı
Alevilerin siyasal tercihlerini, yaş, eğitim ve etnik kimlik olmak üzere 3 faktör etkiliyor:
- YAŞ FAKTÖRÜ: Araştırmaya göre, son genel seçimlerde 1944 öncesi doğanların yüzde 91.5'i, 1945-1964 arası doğanların yüzde 82.6'sı 1965-1984 arası doğanların yüzde 38.1'i, 1985 sonrası doğanların ise yüzde 25'i oyunu CHP için kullanmış. Geri kalanların ise sol görüşü savunan başka partileri seçtiği anlaşılıyor.
- EĞİTİM FAKTÖRÜ: Siyasal tercihleri belirleyen 2. unsur, eğitim düzeyi. Okuryazar olmayanların yüzde 93.3'ü son genel seçimlerde oyunu CHP için kullanırken, eğitim düzeyi yükseldikçe bu oranın düştüğü ve sol kanatta yer alan başka partilerin tercih edildiği anlaşılıyor.
- ETNİK FAKTÖR: Son genel seçimlerde Türk kökenli Alevilerin yüzde 78.5'inin oyunu CHP'ye verdiği, Kürt kökenlilerde bu oranın yüzde 31.7'ye düştüğü görülüyor. Hem Türk, hem Kürt kökenlilerde CHP için oy kullananların büyük çoğunluğunu yaşlılar oluşturuyor. Her iki kümenin gençleri ve eğitim düzeyi yüksek olanları ise sol kanattaki başka partileri tercih ediyorlar
Atatürkçülüğe bağlı olanlar yüzde 73.5
Araştırmaya göre, "Kendinizi hangi kavramla özdeşleştiriyorsunuz?" sorusuna Alevilerin yüzde 77.9'u "Alevi" kavramıyla yanıt veriyor. Bunu yüzde 69.7 ile "Laik", yüzde 58.2 ile "Türkiyeli" yüzde 48.0 ile "sosyal demokrat" yanıtları izliyor.
Araştırmada kendilerini "Atatürkçü" ve "Milliyetçi" kavramlarıyla tanımlayanların oranının Milliyetçiliğin yükselmesi nedeniyle yükseldiğine dikkat çekiliyor.
Alevilerin yüzde 73.5'i ise kendisini bir şekilde "Atatürkçü" kavramıyla özdeşleştiriyor. Bu soruya tarafsız kalanlar yüzde 2.9, hayır diyenler yüzde 11.1, kesinlikle hayır diyenler ise yüzde 12.5'te kalıyor.
B İ T T İ
KAYNAK: Milliyet