Edep erkan, anlam ve nitelikleri.

Edep erkan, anlam ve nitelikleri.
Edep bir taç imiş Nur-i Huda’dan,
Giy o tacı, emin ol her beladan…
Mevlana 

Edep, sözlük manası; Güzel ahlak, iyi davranış, haya, utanma gibi anlamlar içermektedir. Dileğimiz, insanların bu kelimenin güzelliği kadar güzel olmalarıdır. 

Iyi ahlak sahibi olmak, manevi erdemlik ve olgunluktur. Neden insanlar erdemli ve iyi bir ahlak sahibi olmalı? Çünkü toplumsal bir yaşama sahip olduğumuzdandır (bireysel yaşamlarda durum daha da farklıdır). Toplumun huzur içinde yaşıyabilmesi, birbirine kötülük, fenalık yapmaması içindir. Yaşam süreci içerisinde beraberinde geliştirdiği sınırlı davranışlar, hoşgörü, aşırılıktan uzak durma gibi güzel yaklaşımlardır. 

Insan oğlu, zamanla bir noktayı çöze bilmiştir. O da, insanlarla birlikte yaşamak istiyorsan o insanlarla iyi geçinme noktasıdır. Örnek; Bazen hoş olmayan davranışlarla karşılaşınca, önce o kişiyi uyarır ve yanlış davranışından vazgeçirmeye çalışırız. Bu yaklaşımımızla uzlaşma yolunu tercih etmiş oluyoruz ve doğru olan da budur.

Çünkü kötü davranışlar; Huzursuzluğu, geçimsizliği getirir sırrına, mantığına varmıştır. Bu çözümün sırrı „özür dilemek“ kelimesiyle çözülmüştür. Yapılan yanlış davranışlar, istenilmeden söylenen inçitiçi sözlerin sonrası bir özür dilemeyle, incitilen kişinin gönlünü almış oluruz. Demek ki mesele gönül kırmak değil, gönül kazanmak meselesidir.  

İlim meclisine girdim kıldım taleb,
İlim ta geride kaldı, illa Edeb illa Edeb!

Edeb iledir Nizam-ı Alem,
Edeb iledir Kemal-ı Adem.

Edeb ehli ilimden hali olmaz,
Edebsiz ilim okuyan alim olmaz.

Edebdir kişinin daim libası,
Ededsiz kişi üryana benzer.

Olmayınca ihlas edeb,
Neylesin medrese mektep,
Ne kadar alim olsa da,
Yine merkep, yine merkep.
Yunus Emre 

Iyi Ahlak, nitelikleri; Helal kazancından yoksullara yardımda bulunmak, ticarette dürüst davranmak, hayvanlara-bitkilere sevgi ile yaklaşmak, yalan söylememek, doğruluktan ayrılmamak, kul hakkı yememek, kibir-haset ve kinden uzak durmak, anaya-babaya itaat etmek, büyüklere saygı-küçüklere sevgi göstermek, insanlarla iyi geçinmek, güler yüzlü olmak, tatlı sözlü olmak, nezaketli olmak, kendini bilmektir. Bütün bu nitelikleri kendine uygulayıp ve yaşatan kişiler; Hem Allah, hem de kul katında ahlaklı kimselerdir. 

Iyi ahlaka sahip olmanın yolu; Dört kapı kırk makam ilmiyle yoğrularak eline diline beline sahip olmaktan geçer. Dış temizlikten daha önemli olan, ruh temizliğidir; Insanı yüceltir, olgulaştırır ve Kamil-i Insan mertebesine ulaştırır. 

Alevi inancında edep erkan; Eline diline beline sahip olma ilkesinin kısatılmış halidir yani temel etik-ahlak ilkesidir. Yola gireçek olan kişi, edebine sahip olacağına dahir cemde mürşid-pir huzurunda ikrar(söz) verir. 

Eline sahip olmak; Elinle koymadığını almamak, yani elinle kimsenin hakkına müdahalede bulunmamak, insanları incitmemek demektir. 

Diline sahip olmak; Gözünle görmediğini söylememek, iftira etmemek, kötü söz etmemek; özetle insanlara, dil ile zarar vermemek. 

Beline sahip olmak; Haram olan cinsel ilişkiye girmemek, harama uçkur çözmemektir. 

Yolun kurallarına uymayanlar ağır şekilde cezalandırılırlar. Bundan dolayıdır ki Alevi toplumunda yaygın olan bir ifadeye göre; “Alevi yolu; Kıldan ince, kılıçtan keskindir“ ifadesidir. 

Aleviler, kötü ahlaktan arınmak için; Cem meclisi’nde Mürşid, Pir ve canların huzurunda özünü dara çekmesidir. Diğer bir deyimle halkın olduğu yerde, Hakk'la yüzleşmesidir.
=Seyyid Hakkı=